Daar is ie dan: November. Vaak niet de lievelingsmaand van docenten. Misschien van niemand trouwens. Mocht het zo zijn dat het nu wat minder gaat op je werk, of je voelt je heel moe, dan kan het helpen om even van een afstandje naar de situatie te kijken. Ellen Moir doet dat: ze geeft het perspectief over het hele schooljaar, waardoor eventuele problemen of negatieve emoties direct wat kleiner voelen. Bij ons tenminse wel. Hopelijk heb jij er ook wat aan.
Wat je mag verwachten Ellen Moir schreef in 1990 over de fases van het schooljaar en ik denk dat er in de afgelopen 30 jaar weinig veranderd is. Moir beschreef deze 5 fases specifiek voor docenten in hun eerste jaar, maar ervaren docenten zullen (misschien in mindere mate) deze fases vast herkennen. Veel docenten bevinden zich nu op de dalende lijn, maar gelukkig geeft de grafiek aan dat we zeer binnenkort weer de goede kant opgaan. De komende twee week lichten we telkens een fase toe. Op deze manier kan je de fases herkennen en er telkens het beste van proberen te maken. Misschien herken jij als ervaren docent dit patroon ook nog bij jezelf, of helpt het je om de startende docenten in deze fases te ondersteunen.
fase 1: anticipatie Het is een woord met een sterk gevoel, misschien lastig om onder woorden te brengen. Ellen Moir noemt het een mix van zin en spanning. Voor veel startende docenten heel herkenbaar. Ook een kenmerk van deze fase: enigszins naïeve plannen en ideeën voor het komende schooljaar. Docenten in hun eerste jaar hebben de neiging om de baan als docent in deze fase bijna te ‘romantiseren’.
fase 2: survival
Overleven. De maanden oktober en november worden regelmatig door docenten omschreven als ‘overleven’. Vooral voor startende docenten kunnen deze maanden hele erg pittig zijn.
Docenten lopen in deze fase het risico zich te verliezen in ‘de waan van de dag’. Heel druk bezig zijn met de les van nu en straks, maar niet meer de energie of focus hebben om vooruit te kijken en te reflecteren.
Terwijl de dagen korter en kouder worden, komen leerlingen vaker in opstand tegen de regels. Ze worden drukker, verliezen misschien wat focus. Mentorleerlingen hebben meer aandacht nodig en ook ouders beginnen aan te kloppen. En stapelt jouw nakijkwerk al op?
Is er bij dit dramatische verhaal ook nog goed nieuws? Ja! Je staat niet alleen in deze fase. Veel docenten herkennen het, dus schroom niet om bij je begeleider of collega’s aan te geven als het even niet zo lekker loopt.
Nog een tip voor deze fase: vergeet niet dat er waarschijnlijk heel veel al wel goed gaat. Het is eenvoudig om je te verliezen in de momenten die niet lekker lopen. Noteer daarom aan het eind van elke lesdag de fijne momenten, de momenten waarop je genoot van het lesgeven.
fase 3: disillusie Na de fase van survival lijkt de energie wat op te raken. Tegelijkertijd wordt er steeds meer van (startende) docenten gevraagd in deze fase. Je krijgt misschien een lesbezoek en je hebt te maken met ouderavonden. Samen met de drukke persoonlijke agenda’s in december zorgt dit voor een gevoel dat men in de Engelse taal omschrijft als ‘overwhelming’. Volgens Ellen Moir ervaren veel docenten in deze periode dat ze alleen maar met orde houden bezig zijn. Ze hadden lesinhoudelijk prachtige plannen en wilden leuke projecten uitvoeren, maar daar komen ze niet aan toe. Dit wordt door veel docenten als frustrerend ervaren. Het is een fase waarin langzaam beseft wordt dat plannen en verwachtingen misschien moeten worden bijgesteld. En met dit besef gaan we richting “herpakken” (rejunevation) (yes!) Tip voor deze fase: Kijk eens bij collega’s in de klas. En kies dit keer niet ervaren docenten waar alles misschien vlekkeloos lijkt te lopen. Zoek elkaar als beginnend docent op, kijk bij elkaar in de les, probeer samen naar oplossingen te zoeken en de lat hierbij niet te hoog te leggen.
fase 4: herpakken Vaak is de kerstvakantie de reddende Engel in dit verhaal. Slaap en rust doen wonderen. Er komt acceptatie over de voorgaande maanden en nieuwe moed om met opgedane ervaringen het in de toekomst beter te kunnen doen. Er worden weer nieuwe plannen gemaakt en het lukt in zijn algemeenheid beter om ‘vooruit te kijken’. Het overweldigende gevoel verdwijnt. De lijn begint flink te stijgen, maar we zijn er nog niet helemaal.
fase 5: reflectie Langzaam komt het einde van het schooljaar in zicht. Dit helpt om terug te blikken op het jaar. Er komt besef dat er echt wel veel geleerd is en veel bereikt is. En niet alleen voor de leerlingen, maar juist ook voor de docenten. De reflectie zorgt al snel voor nieuwe plannen. Komend schooljaar ga ik zo veel anders doen! anticipatie
fase 6: anticipatie Ondanks dat veel docenten het eind van het schooljaar als druk ervaren, zijn er vast en zeker genoeg moment waarin je alvast kan nadenken over het komende schooljaar. Door alvast plannen te maken krijgt je steeds meer zin in het volgende jaar. Probeer in deze fase tijd in je agenda vrij te houden voor je professionele ontwikkeling. Verdiep je in onderwijsmateriaal voor jouw vak en stel (samen met collega’s) doelen voor het komende jaar. En dit keer ben je gewaarschuwd voor de dalende lijn die daarop volgt. Investeer in routines. Zorg dat veel meer dingen in jouw les ‘vanzelf’ lopen, zodat je energie overhoudt voor alle zaken die wij bij ‘survival’ hebben besproken.