Waarom willen docenten zo graag praten? Of misschien willen we het niet, maar overkomt het ons. Wat is de rol van een leerling nog wanneer een docent het grootste deel van de les aan het woord is? Wanneer leren leerlingen? Als de docent praat of als ze zelf aan het werk zijn en met elkaar praten?
Ik denk dat we als docenten wel een vermoeden hebben wat het antwoord is op de bovenstaande vragen. We verbazen ons waarschijnlijk ook niet wanneer we het volgende lezen in het boek Effectief leren [1]: 'Passief aanwezig zijn, uitsluitend ‘min of meer’ naar de docent luisteren, levert zelden kennis op die beklijft.'
Toch merken we dat wanneer we lessen bezoeken docenten veel aan het woord zijn. Zelfs wanneer ze zich hadden voorgenomen om dit niet te doen. Waar gaat het dan mis? Globaal kunnen we twee situaties schetsen: 1. Een docent die er niet op vertrouwt dat leerlingen de leerstof zelfstandig tot zich kunnen nemen. 2. De lesstof is te moeilijk voor de leerlingen, waardoor een docent alles wil toelichten en uitleggen.
Gebrek aan vertrouwen
Wanneer je denkt dat leerlingen niet in staat zijn om zelf kennis te vergaren dan kan dit ertoe leiden dat je als docent heel veel aan het woord bent.
Een les lijkt dan al snel op een traditionele frontale les waarbij alle informatie van de docent ‘naar’ de leerling gaat. In deze gevallen is het interessant om te onderzoeken of de leerlingen meer verantwoordelijkheid kunnen krijgen in de fase van kennis vergaren. En dit hoeft echt niet zonder de docent. Het is belangrijk dat de docent duidelijke kaders geeft en scaffolding aanbrengt.
De lesstof is te moeilijk
We weten allemaal dat het belangrijk is om aan de sluiten bij het niveau en de voorkennis van de leerling. Toch zijn we als docenten regelmatig geneigd om dit los te laten omdat we druk voelen om ‘op te schieten’. In het stuk ‘curriculumdruk’ schreven we daar meer over. Leerlingen leren het beste wanneer de leerstof in de zone van naaste ontwikkeling ligt(Vygotsky).[2 ] Het is belangrijk om daar niet alleen op cognitief niveau, maar ook op taalniveau rekening mee te houden *. Bij tto-opleidingen zien we vaak dat het taalniveau veel te hoog ligt, maar ook bij reguliere Nederlandstalige opleidingen is het taalgebuik in lesboeken vaak onnodig ingewikkeld.
En dan lijkt de enige oplossing soms om als docent alles ‘toe te lichten’ en uit te leggen. Wanneer je de tijdsdruk uit je programma weet te halen en de lesmiddelen op het juiste niveau zijn afgestemd, dan is de neiging om de les ‘vol te praten’ al snel een stuk minder.
* Wanneer je leerlingen naar het volgende niveau (cognitief of taalkundig) wilt brengen is het handig om scaffolding aan te brengen. Het is een term die in het tweetalig onderwijs heel gebruikelijk is. Heel kort uitgelegd: Je biedt leerling in de eerste fase van het leren tijdelijk support (zie het als zijwieltjes) met als doel dat ze later de stap zelfstandig aankunnen.
Meer leren? Online Mini-cursus “Cutting teacher talk”. In deze cursus analyseer je zelf wat bij jou de grootste oorzaak is van ‘te veel praten’. We maken onderscheid tussen acht verschillende profielen. Ben jij bijvoorbeeld de control freak of de dwaler? In de cursus krijg je praktische tips om minder te praten en word je door challenges uitgedaagd om direct veranderingen in je lessen aan te brengen.
Meer lezen? - Over talige scaffolding: Scaffolding: Technieken om MVT leerlingen hoger te laten reiken. A. Beeker, J. Canton, & B. Trimbos - Over vergroten van zelfstandigheid van leerlingen: Handboek leren leren. Verstraete I. & Nijman K. - Over het gevoel van ‘op moeten schieten’: Curriculumdruk?! 5 tips
[1] Ebbens, S., & Ettekhoven, S. (2020). Effectief leren. De docent als regisseur (5deed.). Noordhoff.
[2] Kirschner, Claessens & Raaijmakers. (2018) Op schouders van reuzen.
[2] https://www.sciencedirect.com/topics/psychology/zone-of-proximal-development#:~:text=ZPD%20is%20defined%20by%20Vygotsky,86)